Halk arasında “Altına Kaçırma” olarak da bilinen ve çoğu ailenin problemle nasıl başa çıkacağını bilemediği bir durumdur.
Çocuklarda 18 aylık olana kadar mesane ve bağırsağın boşaltılması tamamen otomatik bir reaksiyondur. Çocuğun merkezi sinir sistemi (MSS) eylem ve sonuçları arasında bir bağlantı kurmaya yeterli olgunluğa erişmemiştir. Çocuklar beyne sinyal gönderen sinir yolları yeterince olgunlaşana kadar bağırsak ya da mesanelerini kontrol edemezler.
Bu genellikle 2-3 yaşında gerçekleşir, ancak bazı çocuklar daha 18 aylıkken buna hazır olabilmektedir.
Çocuğun, 18 ay ila 3 yaş arası, tuvalet eğitimi için uygun ve hazır olduğunu söyleyebiliriz.
Çocuklar genellikle iki yaş civarında büyük tuvaletlerini, iki-üç yaş dolaylarında da küçük tuvaletlerini kontrol ederler.
Enürezis, herhangi bir organik bozukluğa bağlı olmaksızın idrar kontrolünün beklendiği yaştan sonra (4-5 yaş) gece ya da gündüz, yatağına ya da giysilerine istemli ya da irade dışı olarak yineleyen (haftada en az 2 kez) idrar kaçırması olarak tanımlanır.
Çocuğun enürezis tanısı alabilmesi için, sorunun en az 3 ay devam etmesi ve haftada en az 2 kez altını ıslatması gerekmektedir.
Alt ıslatma çoğunlukla uykunun ilk saatlerinde gerçekleşir.
1-Özellikle çocuğun 7 yaşından önce gecede 1-2 kez tuvalete kaldırılması yararlı olabilir.
2-Genellikle hangi saatlerde altını ıslattığı tesbit edilmeli ve o saatlerde tuvalete götürülmelidir.
3-Çocuğunuzun her gece yatmadan önce çok fazla sıvı tüketmemesinin ve tuvalet ihtiyacını karşılamasının rutin haline getirilmesi de enürezis riskini azaltacaktır. Aynı zamanda onunla birlikte sakin, güzel bir zaman geçirmek çocuğun olumlu duygu durumlarının oluşması ve artması yönünde etkili olacaktır.
4-Akşam yemekleri fazla ağır olmamalı, sindirimi güç olan yiyecekler çocuğun uyku düzenini bozabilir ve düzensiz uyku içinde çocuk altını ıslatabilir.
5-Altını ıslatan çocuğun yatağı mutlaka her zaman temiz olmalı, her defasında değiştirilmeli, yatağı ve çarşafı korumak için altına muşamba gibi belirgin şeyler konulmamalıdır.
6-Çocuk her gece yatağına sevgi ve sevecenlik ile götürülmeli, yatağının temiz olduğu çocuğa açıkça söylenmemelidir.
7-Altını ıslatmadığı günler sayılarak ve ödüllendirilerek takvim tutma yöntemi ile kuru kalkmaya özendirilmelidir.
8-Alınan tüm önlemlere karşın yine altını ıslatmaya devam ederse, durum ne olursa olsun çocuğun temizliği çocuğu yargılamadan yapılmalıdır.
9-Altını ıslatmanın cezalarla, korkutmalarla giderilmesinin mümkün olmadığı unutulmamalıdır. Bu tür davranışlar çocukta oldukça olumsuz sonuçlar yaratır.
Çocuklarda, alt ıslatma (Enürezis) probleminin nedenleri arasında katı ebeveyn tutumları da bulunmaktadır. Enürezis problemi yaşayan bir çocuğa “Bugün de alt ıslatırsan yarın cezalandırmak zorunda kalacağım” gibi cümleler sarf etmemeli. “Bu gece alt ıslatsan da ıslatmasan da ben seni hep seveceğim ve yanında olacağım” gibi güven verici cümleler kurmak, çocuğu rahatlatacak ve özyeterliliğini arttırarak altını ıslatma probleminin çözülmesinde yardımcı olacaktır.
Biz uzmanlar olarak enürezis durumlarında çocuğa “Bu gece uyurken altını ıslatabilirsin.” diyerek, onun kendisini tedirgin hissetmeyip, iyi hissetmesine yardımcı oluruz. Çoğu zaman bu teknikle çocuğun altını ıslatma probleminin sonlandığını gözlemleriz.
Alt ıslatma bedensel bozukluklardan ileri geliyorsa, çocuk tıbbi muayenelerden geçirilip, tedavi yoluna gidilmelidir.
Yapılan bazı çalışmalar sonucunda gelir durumunun kötü olması ve geniş aile yapısı gibi psikososyal streslere maruziyetin enürezis etyolojisinde önemli rol oynadığı yönündedir.
Bununla birlikte enürezis olan çocukların %50,8‟inin uyunma güçlüğü yaşadığı görülmüştür.
Enürezis, çocuklarda benlik saygısının, kendine olan güvenin azalmasına neden olur. Yapılan araştırmalar sonucunda enürezis tedavi edildiğinde benlik saygısının yeniden düzeldiği görülmüştür.
Çocuk, özellikle tuvalet eğitiminden sonra uygun olmayan yerlerde büyük tuvaletini kaçırıyorsa, buna da enkoprezis adı verilir.
Enkoprezis, herhangi bir organik bozukluğa bağlı olmaksızın bağırsak kontrolünün beklenildiği yaştan sonra (4-5 yaş) en az 3-4 ay süreyle ayda en az bir kez, istemli ya da istemsiz bir şekilde büyük tuvaletini kaçırmasıdır. Büyük tuvalet kaçırma çocuğun sosyokültürel ortamına uygun olmayan yerlerde de gerçekleşebilir.
Enkoprezisi olan çocuklarda inatçılık, içe kapanma, okul korkusu, beslenme sorunları daha sık görülmektedir. Bu durum karşıt olma karşı gelme bozukluğu ya da davranım bozukluğu ile ilişkili olabilir. Enkoprezisi olan çocuklarda soruna bağlı olarak sosyal etkinliklerden kaçınma, özgüvende azalma gibi sorunların yanı sıra, bulaştırdıkları çamaşırlarını saklama gibi davranışlar da gelişebilmektedir.
Neler yapılabilir?
1-Tedavi süreci derhal belirlenmelidir.
2- Fizyolojik problemler için mutlaka medikal destek alınmalıdır.
3- Psikolojik nedenler için de mutlaka uzman desteği gerekmektedir.
4- Aile içindeki sorunlar veya çocuğun dışkılama probleminin ana kaynağı anlaşılmalı ve bu neden üzerinde konuşulup, çözüm yolu üretilmelidir. Anne-baba ile çocuk arasındaki ilişkiler ve tuvalet eğitimi konusu bir arada değerlendirilmelidir. Gerekirse aile ve çift terapistlerinden destek alınmalıdır.
5- Aile içi ilişkiler veya çok fazla kontrolcü veya çok serbest ebeveyn tutumları, tuvalet eğitimi konularının ele alınması gerekmektedir.
6- Çocuğa yönelik cezalandırıcı, eleştirel veya suçlayıcı tutum ve davranışlardan uzak durulmalıdır.
7- Çocuğun altına kesinlikle bez bağlanmamalıdır. Bez bağlanması çocuğun bu süreçte kas kontrol çabasını geciktirmeye neden olmaktadır. Bez bağlandığı takdirde dışkı kaçırma sorunu daha uzun süre devam edebilmektedir.
